Antik dönemin ilk ve en büyük bilim insanı olarak kabul edilen Arşimet, bu arada bir hayli buluşa da imzalamıştır. Peki, Arşimet kimdir? Sizin için hazırladığımız haberimizde Arşimet'in hayatına değinirken buluşlarını da sıraladık. Grek orijinli bir ailenin çocuğu olan Arşimet MÖ 287 seneninde Sicilya'da doğmuştur. Babası bilinen bir astronom olan Phidias'tır. Eğitimini dönemin bilim merkezi olan İskenderiye'de bitirdi. Sicilya'ya döndükten sonra tüm hayatını matematik ve ilmi çalışmalara verdi.
İskenderiye'de bulunduğu dönemde arkadaş olduğu Eratosthenes ve Samoslu Konon ile yazışmaları yapıt haline gelerek günümüze kadar erişmiştir.
Arşimet, teorik matematiğin en değerli konu olduğuna inanıyordu ancak ülkesinde matematikçi olarak değil, bir mucit olarak tanındı. Kral Hierro'nun Kral Ptolemy için yaptırdığı ancak bir türlü karaya indiremediği gemiyi kızaktan indirebilmek için ufak bir hareketle büyük ağırlıkları yerinden oynatabilen bir düzenek kurdu. Mısırlılar için taşan Nil sularının eşit dağıtımı için Arşimed vidası denilen aracı geliştirdi. İlk hidrostatik yasanını ortaya koydu ve bunu diğer temel yasalar izledi. Bunları ''Yüzen Cisimler'' isimli kitapta topladı.
Yaşadığı dönemde Akdeniz'de Kartacalılar, Romalılar ve Yunanlar daimi savaş halindeydiler. Bu yüzden bütün hayatı savaş tehlikesi içinde geçti. İnsanlar kendisinin teorik bilimle alakalı buluşlarına değil, geliştirdiği savaş silahlarına daha çok değer vermekteydi. Ülkesi Roma'ya karşı Kartaca'yla birleşince yaşadığı şehir bir Roma silahlı gücü tarafından abluka edildi. Arşimet, zekasını yurttaşlarına yardıma yöneltti.
Sirakuza Savunması
Romalılar, tanınmış komutanlarından biri olan Claudius Marcellus'u bir silahlı güçle MÖ 218 seneninde Sirakuza'ya göndermişlerdi. Arşimet, asla katılmadığı politika alanından uzakta kendini çalışmalarına vermişti ancak yurttaşları şehri savunması için kendisinden yardım isteyince bu çağrıyı geri çeviremedi.
Buluşları sayesinde Romalılar'ı aylarca körfezde durdurdu. Roma gemilerini kavrayıp havaya kaldıran ve suya bırakan vinçler; duvar deliklerinden Roma gemilerine kaya ve metal fırlatan makineler geliştirdi. Marcellus şehri bu şekilde alamayacağını anlayınca şehiri abluka etme altına aldı.
8 ay süren abluka etmenin hemen peşinden şehir Romalılar tarafından ele geçirildi. İki sene sonra Roma Devleti tüm Sicilya bölgesine hakim oldu.
Ölümü
Arşimet, Sirakuza şehri Romalılar'a teslim olduktan sonra öldürülmüştür. Ölümü konusunda çeşitli söylentiler bulunmaktadır. Birinci söylenti, bir Romalı askerin onu Marcellus'a götürmek istediği ancak Arşimet'in çalıştığı problemi çözüp ondan sonra gideceğini söylemesi üzerine askerin Arşimet'i öldürdüğü şeklindedir.
İkinci söylentiye göre bir Romalı asker koşarak kılıcını çekip öldürmek için arkasından geldiğinde Arşimet hiç aldırmadan çalışmasına devam etmiş ve Romalı asker tarafından öldürülmüştür.
Üçüncü söylentiye göre güneşin büyüklüğünü hesaplamak için kullanacağı çemberler, açılar ve matematiksel aletlerle Marcellus'a giderken askerler altın taşıdığını sanıp Arşimet'i öldürmüşlerdir. Yaygın bir başka hikayeye göre bir sokakta toprağa çizdiği geometrik şekillerin başında düşünürken Romalı askerler tarafından bulunmuş; kendisini götürmek isteyen askerler onun düşünce aleminden kurtulmadığını görünce sinirlenip kılıç darbeleriyle öldürmüşlerdir. Son sözünün ''Şekillerimi bozmayın!'' olduğu anlatılır.
Arşimet'in kabiri giderek kaybolmuş yıllar sonra Sicilya'da konsül yardımcılığı yapmakta olan Cicero tarafından bulunup onarılmıştır.
BULUŞLARI
- Mekanik
Arşimet'in mekanik alanında yapmış olduğu buluşlar arasında bileşik makaralar, sonsuz vidalar, hidrolik vidalar ve yakan aynalar sayılabilir. Bunlara ait eserler verilmemiş, ancak matematiğin geometri alanına, fiziğin statik ve hidrostatik alanlarına ehemmiyetli katkılarda bulunan pek çok eser bırakmıştır.
İlk kez balans prensiplerini ortaya koyan bilim insanı da Arşimet'tir. Bu prensiplerden bazıları şunlardır:
Eşit kollara asılmış eşit ağırlıklar dengede kalır.
Eşit olmayan ağırlıklar eşit olmayan kollarda aşağıdaki şart sağlandığında balansta kalırlar:
f1 • a = f2 • b
Bu çalışmalarına dayanarak söylediği "Bana bir destek noktası verin Dünya'yı yerinden oynatayım" sözü asırlardan beri dillerden düşmemiştir.
- Geometri
Geometriye yapmış olduğu en ehemmiyetli katkılardan birisi, bir kürenin yüzölçümünün 4 ? r2 ve hacminin ise 4/3 ? r3 eşit olduğunu ispat etmesidir. Bir dairenin alanının, tabanı bu dairenin etrafına ve yüksekliği ise yarıçapına eşit bir üçgenin alanına eşit olduğunu ispat ederek pi değerinin 3 +l/7 ve 3 +10/71 arasında bulunduğunu göstermiştir. Başka bir değişle bu yöntemleri suyun hacim kullanma sırasında alabileceği özkütle çapıdır.
- Matematik
Arşimet parlak matematik başarılarından biri de, eğri yüzeylerin alanlarını bulmak için bir takım metotlar geliştirmesidir. Bir parabol kesmesini dörtgenleştirirken sonsuz küçükler hesabına yaklaşmıştır. Sonsuz küçükler hesabı, bir alana tasavvur edilebilecek en küçük parçadan daha da küçük bir parçayı matematiksel olarak ilave edebilmektir.
Bu hesabın çok büyük bir tarihi değeri vardır. Sonradan çağdaş matematiğin gelişmesinin temelini oluşturmuş, Newton ve Leibniz'in bulduğu diferansiyel denklemler ve integral hesap için iyi bir temel oluşturmuştur. Arşimet, Parabolün Dörtgenleştirilmesi isimli kitabında, tüketme metodu ile bir parabol kesmesinin alanının, aynı tabana ve yüksekliğe sahip bir üçgenin alanının 4/3'üne eşit olduğunu kanıtlamıştır.
- Hidrostatik
Arşimet, kendi isimiyle tanınan "sıvıların balansı yasanını" da bulmuştur. suya batırılan bir cismin taşırdığı suyun ağırlığı kadar kendi ağırlığından kaybettiğini fark ederek hamamdan "eureka" (buldum, buldum) diye haykırarak çırıl çıplak dışarı fırlaması, onunla alakalı en çok bilinen bir hikAyedir.
Söylendiğine göre, bir gün Kral II Hieron yaptırmış olduğu altın tacın içine kuyumcunun gümüş karıştırdığından işkillenmiş ve bu meselenin çözümünü Arşimet'e havale etmiştir. Bir hayli düşünmüş olmasına karşın meselesi bir türlü çözemeyen Arşimet, yıkanmak için bir hamama gittiğinde, hamam havuzunun içindeyken ağırlığının azaldığını hissetmiş ve "evreka, evreka" diyerek hamamdan fırlamıştır.
Arşimet'in bulduğu şey; su içine daldırılan bir cismin taşırdığı suyun ağırlığı kadar ağırlığını kaybetmesi ve taç için verilen altının taşırdığı su ile tacın taşırdığı su kıyaslama edilerek meselenin çözülebilmesi idi. Zira her maddenin özgül ağırlığı değişik olduğundan aynı ağırlıktaki değişik cisimler değişik hacme sahiptir. Bu yüzden suya batırılan aynı ağırlıktaki iki değişik cisim değişik miktarlarda su taşırırlar.
