Çoğu Kişinin Varlığından Bihaber Olduğu Türkiye'nin Göbeğindeki Bilim Merkezi: TARLA

Parçacık hızlandırma deneyleri denince aklımıza ilk gelen yer CERN oluyor, lakin belki de bu değişebilir. Ankara'da, başka bir deyişle başkentimizde kurulan "Türkiye Parçacık Hızlandırma Teknoloji Laboratuvarı" veyahut İngilizce isiminin kısaltmasıyla TARLA, ülkemizde yapılmadığını sandığımız bir hayli ilmi çalışmaya hane sahipliği yapacak.

Teknolojinin hemen hemen tüm alt dallarının gelişmesinde büyük ehemmiyete sahip olan hızlandırıcı teknolojileri, 1930’lu senelerden beri bilime ehemmiyet veren ülkelerin araştırma konularından biri. Parçacık hızlandırıcıların kullanıldığı; nükleer fizik, tıp, kimya, nanoteknoloji, elektronik ve savunma endüstri gibi 400’den fazla çalışma alanı bulunuyor. Türk Hızlandırıcı ve Işınım Laboratuvarı da Türkiye’nin bu alandaki çalışmalarını yürütmek için heyetmiş bir araştırma merkezi. 

TARLA, 2006 seneninde Kalkınma Bakanlığı desteğiyle tasarılanıp başlayan, Ankara Üniversitesi Hızlandırıcı Teknolojileri Enstitüsü’nde konumlandırılan bir hızlandırma teknolojileri tesisi.Laboratuvarın ilk elektron ışın testi, 2013’te gerçekleştirildi. TARLA’nın araştırma ve geliştirme çalışmaları, temelde 3 yapı üzerinde yürütülüyor: Hızlandırıcı, Bremsstarhlung Işınım Hattı ve Serbest Elektron Lazeri. Şimdi gelin bu üç konuya yakından bakalım:

1. Hızlandırıcı: 

Tasarılanan tasarıma göre parçacık hızlandırıcısı, 250 keV (kilo elektron-volt) değerinde bir ışın üreten enjektörden gelen ışını, iki süper iletken hızlandırıcı modül aracılığıyla 10-40 MeV (mega elektron-volt) değerine hızlandıracak. CERN’de yapılan çalışmalarda bu değer, TARLA'daki değerin 56 milyon katına eşit gelen 14 TeV (Tera elektron-volt) düzeyinde. Nitekim mukayese etmeler o kadar da önemli değil. Ülkemizin bu alanda yapacağı çalışmalara ilk adım olacak 40 MeV düzeyi, başlangıç için büyük önem taşıyor.

• 250 keV değerinde ışın üretecek enjektörün resmini aşağıda görüyorsunuz: 

• Hızlandırmayı yapacak süper iletken modüllere sahip hızlandırıcı ise şöyle görünüyor:

2. Bremsstarhlung Işınım Hattı: 

TARLA’da daha bitirmemiş olan çalışmada, üretilen ışının diğer avantajlarından faydalanmak hesabına bir Bremsstrahlung Işınım Hattı tasarlandı. Bu hem de, "frenleme ışıması" da tecrübe et Bremsstarhlung ışıması üretilmesi, bu alanda çalışmalar yapılması tasarılanıyor. Alakalı işlem için oluşturulan tasarısı aşağıda görebilirsiniz:

3. Serbest Elektron Lazeri: 

TARLA’nın serbest elektron lazeri, orta ve ileri kızıl ötesi ışınım kaynağı olarak tasarlandı. Daha bitirmemiş olan çalışmanın tasarınını da aşağıda görüyoruz:

TARLA’nın İtalya, İsveç, Almanya ve İsviçre’de benzer araştırmalar üzerine çalışan laboratuvarlar ile iş birliği anlaşmaları bulunuyor. Hali hazırda teorik araştırmalara hane sahipliği yapan TARLA, tasarılanan tüm yapılanmanın bitirmesinden sonra pratik manada da Türkiye’nin parçacık hareketlendirme teknolojileri alanındaki eksiklerini kapatıp, bilim dünyasında isminden söz ettirecek gibi görünüyor.

TARLA ile ilgili daha ayrıntılı bilgiye resmi web sitelerinden erişebilir, haberler bölümünden da TARLA’nın çalışmalarını izleyebilirsiniz.

Kaynak : https://www.webtekno.com/cogu-kisinin-varligindan-bihaber-oldugu-turkiye-nin-gobegindeki-bilim-merkezi-h58884.html